عملیات والفجر 8
عملیات والفجر 8 که از آن به عنوان نبرد اول فاو نیز نام برده می‌شود، عملیات آبی خاکی بود که در آن نیروهای سپاه پاسداران و ارتش ایران با غافلگیری نیروهای عراقی از اروندرود عبور کرده و شبه‌جزیره فاو در جنوب عراق را به اشغال خود در آوردند. این عملیات در ساعت 22:10 روز 20 بهمن 1364 با رمز «یا فاطمة الزهرا» در منطقه خسروآباد تا راس‌البیشه آغاز گردید.
طرح ریزی عملیات ویرایش
هدف غایی این عملیات دست یابی به یک پیروزی بزرگ از طریق فتح فاو و بندر ام‌القصر بود تا پس از عملیات از دست بالا مذاکرات صلح را آغاز نماید. در زمان عملیات پنج سالی می‌شد که نیروهای نظامی ایران توانسته بودند طی عملیات‌های ثامن الائمه (مهر 1360)، طریق القدس (آذر 1360)، فتح‌المبین (فروردین 1361) و بیت‌المقدس (خرداد 1361) قوای عراقی را مجبور به عقب نشینی از مناطق اشغالی ایران نمایند. پس از آن نیروهای ایرانی به دنبال شکست ارتش عراق با یک پیروزی بزرگ بود که طی چندین عملیات متعدد در سال‌های منتهی به این عملیات نتوانسته بودند به موفقیت دست یابند.[1] از این‌رو فرماندهی جنگ ایران عملیات والفجر 8 در رده‌های بالای ارتش و وزارت دفاع ایران برای دستیابی به پیروزی بزرگ طراحی شد. طرح عملیات توسط افسران حرفه‌ای انجام شده‌بود و در اجرا و در میدان نبرد فرماندهی به صورتی مشترک با فرماندهان سپاه و ارتش انجام گرفت.
اساس عملیات بر اصل غافلگیری عراقی‌ها استوار بود چراکه آنها تصور می‌کردند ایرانی‌ها توانایی پیاده‌سازی نیرو را در حجم وسیع در شبه جزیره فاو ندارند. ضمن اینکه از عملیات ایذایی در جبهه‌های دیگر هم استفاده شد.
عملیات ویرایش
عملیات در شب بیستم بهمن ماه با ترکیبی از صد هزار رزمنده از پنج لشکر ارتش ایران و 50 هزار نیروی پاسدار و بسیجی انجام گرفت. مرحله اول عملیاتی ایذایی بود که به مدت پنج روز در نزدیکی شهر بصره انجام شد. در این مرحله نیروهای ایرانی در شمال منطقه عملیاتی در نزدیکی با روش موج انسانی به سمت نیروهای عراقی یورش بردند. بطور همزمان در جنوب عراق و در نزدیکی فاو، ایرانی‌ها عملیات را با استفاده از لشکر پیاده‌نظام مکانیزه شروع نمودند. هر دو عملیات با آتش سنگین عراقی‌ها مواجه و متوقف شد. در جبهه شمالی عملیات موج انسانی نیروهای بسیجی جان حدود 4?000 تن از ایرانی‌ها را گرفت. عراقی‌ها با این تصور که هدف اصلی عملیات جبهه شمالی است نیروهای خود را در جبهه شمالی متمرکز کردند.
هدف اصلی نیروهای ایرانی شبه‌جزیره فاو بود که تنها نقطه‌ای از عراق بود که عراقی‌ها امکان دسترسی مستقیم به خلیج فارس را داشتند. در جبهه جنوبی ایرانی‌ها ابتدا دو عملیات آبی خاکی را اجرا نمودند و ابتدا توانستند جزیره ام‌القصر در اروندرود را به اشغال خود در آورند، هر چند دو روز بعد عراقی‌ها توانستند با پاتکی جزیره را پس بگیرند.
عملیات همزمان دوم ایرانی‌ها نقطه جنوبی شبه‌جزیره فاو را هدف قرار داده بود که در آن ایرانی‌ها با استفاده از قایق‌های تندرو و قایق‌های سنگین حامل تانک و تجهیزات زرهی از اروندرود عبور کرده و از شش نقطه در خاک فاو فرود آیند. در طی 24 ساعت ایرانی‌ها توانستند کل شبه‌جزیره را به اشغال خود درآورند. هزاران سرباز وظیفه عراقی برای دفاع در برابر تهاجم سنگین آموزش کافی نداشتند و تاب مقاومت در برابر این حمله را نیاوردند. در این تهاجم 4?000 نفر از نیروهای وظیفه عراقی کشته شدند و تعداد 1?500 نفر از آنها به اسارت در آمدند.[2]
ایرانی‌ها در انتهای عملیات حملات خود را متوجه بندر مهم ام القصر نمودند ولی به دلیل کمبود تجهیزات و مهمات و نیز به دلیل خستگی نفرات از تصرف این بندر باز ماندند.
می‌توان این عملیات را بزرگترین پیروزی در عملیات‌های تهاجمی ایران در جنگ ایران و عراق دانست. در نتیجه این عملیات ایران بر سواحل اروند، ساحل شمالی خور عبدالله و شبه جزیره فاو مسلط شد و راه ورود عراق به خلیج فارس از طریق فاو مسدود شد. ایرانی‌ها در ادامه این عملیات حملات خود را متوجه بندر ام‌قصر نمودند با این‌حال از اشغال این شهر بندری مهم باز ماندند.
در سال 1364 مدت‌ها بود که عراق به دلیل جنگ دیگر از شبه‌جزیره فاو برای صادرات نفت استفاده نمی‌کرد از این‌رو پیروزی ایران در این عملیات اهمیت استراتژیک قابل توجهی نداشت. با این حال اشغال این شبه جزیره پیروزی بزرگ سیاسی برای ایران به شمار می‌رفت. نتیجه این عملیات رهبران ایران را به شکست کامل ارتش عراق امیدوارتر نمود و ایران پس از این عملیات از پذیرش قطعنامه‌های صلح سازمان ملل سر باز زد.
عراقی‌ها از لحظه شکست در این عملیات به تجدید قوای خود اقدام کردند و ازجمله اقدامات آن‌های افزایش بی سابقه تعداد پرسنل گارد ریاست جمهوری عراق، خرید تجهیزات مدرن، و افزایش توان لجستیکی بود. همه اقدامات عراقی‌ها در حالی انجام شد که نیروهای نظامی ایرانی مشکلات عمده‌ای در استخدام نفرات جدید داشتند. ایرانی‌ها هچنین به دلیل تحریم‌های فلج‌کننده در تعمیر تسلیحات و خرید تسلیحات مدرن با مشکلات جدی روبرو بودند. همزمان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و بویژه کویت که نیروهای ایرانی در فاصله 50 مایلی از آن مستقر بودند از واهمه پیروزی‌های آینده نیروهای ایران کمک‌های خود را به عراق به شدت افزایش دادند. مجموع این عوامل زمینه‌ساز شکست‌های نیروهای ایرانی و پیروزی نیروهای عراقی در طی عملیات‌های بعدی نبرد دوم فاو و عملیات توکلنا علی‌الله شد.در این عملیات نیروهای عراقی از سلاح‌های شیمیایی استفاده کردند.
منابع:
پایگاه اطلاع رسانی جامع دفاع مقدس (ساجد). باز نشر کلیه مطالب این سایت شامل مقالات، اخبار، صوت و تصویر و... به طور کامل و یا چکیده آن با ذکر منبع بلامانع است. «کلیه? مطالب تحت مجوز مستندات آزاد گنو (GFDL) منتشر می‌شوند»
محسن رشید، گزارشی کوتاه/ مرکزمطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ویرایش: مهدی انصاری، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیق جنگ، 1378، شابک: 964-6315-33-x
خوزستان در جنگ 67-1359<** ادامه مطلب... **>